نکاتی در مورد صحیح نوشتن نماد، فرمول و معادله شیمیایی

امروزه در شیمی برای نمایش عناصر جدول تناوبی از حروف اول، اول و دوم، اول و سوم یا ... استفاده می کنیم که به آن نمادشیمیایی گویند. مثلا نماد شیمیایی فسفر P است چون فسفر در زبان لاتین Phosphorus تلفظ می شود. برای نوشتن نماد شیمیایی دو حرفی، باید حرف اول بزرگ و حرف دوم کوچک باشد تا اشتباه پیش نیاید. مثلا فلز کبالت را به صورت Co نشان می دهیم نه CO، چون CO فرمول شیمیایی کربن مونوکسید است.   

برای نشان دادن مولکول ها از فرمول شیمیایی استفاده می کنیم که می توانند عنصر یا ترکیب باشند. مثلا برای نمایش مولکول اکسیژن از O2 و مولکول پتاسیم هیدروکسید از KOH استفاده می کنیم. فراموش نکنیم که برای نمایش دادن عناصر اتمی (فلزات و بعضی شبه فلزات) مثل آهن از گذاشتن عدد جلوی نماد شیمیایی خودداری کنیم. مثلا  Fe2 یا Au2 یا Ca2 یا ... فقط در ترکیب می توانند نوشته شوند و نوشتن آنها به صورت عنصر جداگانه غلط است چون مولکول ندارند. 

شاید سوالی که در ذهن شماست این است که تفاوت مثلا 2K با K2 چیست و چرا یکی محسوب نمی شوند. فرق آنها در این است که 2K برای ایجاد موازنه در یک معادله ی شیمیایی به کار می رود. مثال: 2K + CuSO4 = K2SO4 + Cu و اگر عدد 2 پس از K بیاید:  

K2 + CuSO4 = K2SO4 + Cu  این معادله غلط است زیرا در معادله ی بالایی منظور این است که دو اتم پتاسیم با یک مولکول مس سولفات واکنش می دهند (چون پتاسیم تک ظرفیتی و مس دو ظرفیتی است) اما معادله ی زیرین به این معناست که یک مولکول دو اتمی پتاسیم با یک مولکول مس سولفات واکنش می دهند و این غلط است چون پتاسیم فلز و اتمی بوده و چیزی به نام مولکول پتاسیم وجود ندارد.  

ولی K2 در K2SO4 به این معنی است که در مولکول پتاسیم سولفات، دو اتم پتاسیم به همراه یک اتم گوگرد و چهار اتم اکسیژن وجود دارند و این غلط نیست چون یک ترکیب است و می تواند هر تعدادی اتم پتاسیم داشته باشد. به مثال های زیر توجه کنید: 

2Fe + S = Fe2S درست 

Fe2 + S = Fe2S یا Fe2 + S = 2FeS نادرست 

2H2 + O2 = H2O درست 

2H2 + 2O = H2O یا 2H2 + 2O = 2HO نادرست 

در معادله نویسی هم باید دقت کنیم که موازنه برقرار باشد (تعداد اتم ها در واکنش دهنده و فراورده برابر باشد) و معادله مان از نظر تجربی بی نقص باشد. مثلا: 

O2 + H2 = H2O نادرست چون موازنه برقرار نیست.

Fe + Cu = FeCu نادرست چون دو فلز با هم واکنش نمی دهند.

روش های تولید مس

فلز مس اولین عنصری بود که توسط انسان استخراج شد. در کتب تاریخی نام ایرانیان به عنوان اولین کاشفان مس آورده شده است. مس با نماد شیمیایی Cu عضو فلزات واسطه و دارای 29 پروتون در هر اتم است. مس جزو فلزات سنگین بوده و چگالی آن 8.9 گرم بر سانتی متر مکعب (بیشتر از آهن، آلومینیوم و منیزیم) است. در بدن هر انسان حدود 500 میلی گرم مس وجود دارد اما مقدار زیاد آن کشنده است. 

مس در طبیعت به صورت ترکیبات زیادی همچون: مس کربنات، مس سولفات، مس اکسید، مس کلرید، مس هیدروکسید، مس نیتریت و ... وجود دارد. امروزه مس را با روش های گوناگون از سه ترکیب مس اکسید، مس سولفات و مس کربنات استخراج می کنند: 

1- مس اکسید (CuO): مس اکسید به رنگ های سبز، سیاه و قرمز دیده می شود و از ترکیبات فراوان مس است. مس اکسید را جهت تولید مس به کار می برند. به واکنش زیر توجه کنید: 

12CuO + C6 = 12Cu + 6CO2 

مس اکسید + کربن (زغال کک) = مس + کربن دی اکسید 

تولید مس از مس اکسید هم پربازده بوده و هم آسان و کم هزینه است. 

2- مس سولفات (CuSO4): مس سولفات یا کات کبود، ترکیبی آبی رنگ است که بسیار فراوان است. برای تولید مس از مس سولفات، ورقه های بزرگ فلز روی را در استخر بزرگی از محلول مس سولفات قرار داده و پس از انجام واکنش، مس را استخراج می کنند. به واکنش زیر توجه کنید: 

CuSO4 + Zn = ZnSO4 + Cu 

مس سولفات + روی = روی سولفات + مس 

روی سولفات حاصله را هم برای ساخت داروی های تقویتی مانند شربت زینک به کارخانه های داروسازی می فرستند. 

3- مس کربنات (CuCO3): مس کربنات سومین ترکیب فراوان مس و به رنگ آبی فیروزه ای است. برای تولید مس از مس کربنات، از چند روش استفاده می کنند: 

روش اول: CuCO3 = CuO + CO2 

12CuO + C6 = 12Cu + 6CO2 

مس کربنات (با حرارت بدون اکسیژن) = مس اکسید + کربن دی اکسید 

مس اکسید + کربن (زغال کک) = مس + کربن دی اکسید 

روش دوم: CuCO3 + H2SO4 = CuSO4 + CO2 + H2O 

CuSO4 + Zn = ZnSO4 + Cu 

مس کربنات + سولفوریک اسید = مس سولفات + کربن دی اکسید + آب 

مس سولفات + روی = روی سولفات + مس 

البته از تمامی ترکیبات مس می توان با روش الکترولیز فلز مس بدست آورد. برای اطلاعات بیشتر، به مقاله «الکترولیز چیست؟» وبلاگ مراجعه نمائید. 

ویتامین D چیست؟

ویتامین D یا کلسیفرول نوعی ویتامین محلول در چربی است که به مقدار بسیار کم آن نیاز داریم ولی نقش این ویتامین بسیار مهم است. ویتامین D به دو صورت D3 و D2 وجود دارد. ویتامین D3 بیشتر در موادغذایی نظیر روغن کبد ماهی، ماهی، زرده تخم مرغ، اسفناج، جگر و ... موجود است و کوله کلسیفرول نام دارد. شکل دیگر ویتامین D یعنی D2 که ارگوکلسیفرول نامیده شده است از طریق تابش آفتاب به پوست ایجاد می شود. 

وقتی آفتاب به پوست می تابد، دی هیدروکلسترول زیر پوست در اثر اشعه فرابنفش به ارگوکلسیفرول تبدیل می شود. یک انسان بالغ در روز به 400 الی 800 واحد بین المللی (IU) ویتامین D نیاز دارد که برابر با 9 میکروگرم تا 18 میکروگرم است. 90 درصد این مقدار از آفتاب و 10 درصد از راه تغذیه درست تامین می شود.  

ویتامین D در بدن وظایف مهمی دارد از جمله: 

1- کمک به جذب کلسیم و فسفر  

2- تنظیم ضربان قلب 

3- عملکرد صحیح ماهیچه ها 

4- جلوگیری از پیری زودرس، سرطان سینه و سرطان روده 

5- تنظیم عملکرد کلیه ها 

برخلاف تصور عامه ی مردم، شیر منبع خوب ویتامین D نیست و به همین جهت به آن این ویتامین را می افزایند و شیر غنی شده تولید می کنند. کمبود ویتامین D در کودکی موجب راشیتیسم (پاهای پرانتزی) می شود. همان طور که مقدار کم آن بد است، زیادی این ویتامین هم عوارضی از جمله سنگ کلیه، نارسایی قلب و شش ها، ضعف استخوانی و حتی مرگ را در پی دارد. بر اساس آمار، 90 درصد کودکان ایرانی به کمبود ویتامین D مبتلا هستند.

مضرات نوشابه، سم سیاه

امروزه نوشابه های گازدار را به خوبی می شناسیم. با رنگ های گوناگون و طعم های مختلف در بازار به چشم می خورند. طرفداران بسیاری هم دارند، کودکان، نوجوانان، جوانان و حتی افراد مسن هم به نوشابه علاقه دارند و این در حالی است که مصرف شیر در ایران بسیار پایین است. البته باورهای غلط درباره ی نوشابه هم به مصرف آن کمک کرده است.

در این پست قصد داریم مضرات نوشابه را اعم از سیاه، نارنجی، لیمویی، سفید و ... به شما بگوئیم:

1- پوکی استخوان: به دلیل اینکه نوشابه دارای فسفریک اسید و میزان بالای فسفر است، فسفر برعکس کلسیم عمل کرده و باعث دفع کلسیم از ادرار می شود. همین طور به دلیل اسیدی بودن نوشابه، کلسیم استخوان به مقابله با آن پرداخته و هدر می رود.

2- سنگ کلیه: از آنجایی که نوشابه دارای مقدار زیاد اگزالات است، می تواند موجب ایجاد سنگ کلیه گردد.

3- فقر آهن: کافئین، فسفریک اسید و  اگزالات نوشابه از جذب آهن و کلسیم جلوگیری می کنند.

4- دیابت: در هر لیوان نوشابه، 30 گرم قند وجود دارد در حالی که نیاز روزانه انسان به قند کمتر از 20 گرم است. مصرف دوز بالای قند موجب دیابت می شود.

5- پوسیدگی دندان ها: اسیدی بودن و قند بالای نوشابه به زردی و پوسیدگی مینای دندان کمک می کند.

6- چاقی: هر لیوان نوشابه حدود 150 کیلوکالری انرژی دارد. مصرف بالای نوشابه در طولانی مدت باعث اضافه وزن و چاقی می شود.

7- اختلال در هضم: از باورهای غلط در بین مردم، این است که نوشابه به هضم غذا کمک می کند در حالی که عکس این ثابت شده است. نوشابه از اسید معده ضعیف تر است و به همین خاطر اسید معده را رقیق و گوارش غذا را مختل می کند. هم چنین کافئین و سدیم بی کربنات (جوش شیرین) نوشابه هضم غذا را بسیار سخت می کنند.

نوبل شیمی 2015 به متخصصان ژنتیک اعطا شد

در روز چهارشنبه 15 مهر 1394، جایزه نوبل شیمی به توماس لیندال سوئدی، پاول مودریچ انگلیسی و عزیز سانچار آمریکایی ترکیه ای تبار برای ترمیم دی ان ای داده شد. امید است با این دستاورد، در آینده ای نزدیک بتوان سرطان را به طور کامل درمان کرد.