آهک، از مهم ترین مواد صنعت

آهک ماده ای است که امروزه کاربرد وسیعی در صنعت دارد و برای ساخت سیمان، ضدعفونی کردن استخرها، مزرعه ها و گاوداری ها و هم چنین برای ساخت بتن استفاده می شود. تحقیقات نشان داده که آهک از دیرباز مورد استفاده ی ایرانیان باستان بوده است. امروزه سه نوع آهک داریم:

1- آهک مرده:

آهک مرده به سنگ آهک گفته می شود که از معادن استخراج شده و به صورت خام در صنعت استفاده نمی شود. نام شیمیایی آن کَلسیُم کَربُنات و فرمول آن CaCO3 است. آهک مرده را در کارخانه و در محیط بی اکسیژن حرارت می دهند تا به آهک زنده تبدیل شود. به معادله ی زیر توجه کنید:

CaCO3 = CaO + CO2

کلسیم کربنات (آهک مرده) = کلسیم اکسید (آهک زنده) + کربن دی اکسید

آهک مرده قلیایی است و  با اسید واکنش داده و کف می کند. ماده ای تقریبا بی خطر است اما می تواند تولید سنگ کلیه کند.

2- آهک زنده:

آهک زنده از حرارت آهک مرده به دست می آید. ماده ی اصلی استفاده شده در صنعت همین آهک است. نام شیمیایی آن کَلسیُم اُکسید و فرمول آن CaO است. با آب به راحتی واکنش داده و تولید گرما و آهک شکفته می کند. به معادله ی زیر توجه کنید:

CaO + H2O = Ca(OH)2

کلسیم اکسید (آهک زنده) + آب = کلسیم هیدروکسید (آهک شکفته)

آهک زنده ماده ای قلیایی و خطرناک است. تماس با آن می تواند موجب سوختگی و خورده شدن پوست شود.

3- آهک شکفته:

آهک شکفته از ترکیب آهک زنده با آب بوجود می آید. آهک شکفته همان کَلسیُم هیدروکسید با فرمول Ca(OH)2 و ماده ی قلیایی قوی است. در تولید سیمان و بتن از مقدار کمی آهک شکفته استفاده می شود. این ماده بسیار خطرناک بوده و تماس کوتاه مدت با آن می تواند موجب سوختگی و آسیب های جبران ناپذیر شود.

گچه ی سماور، معضل خانواده ها

یکی از مشکلات خانم های خانه دار گچه ی سماور، کتری یا لوله های آب است. در میان عامه مردم جا افتاده است که گچه همان املاح غیر ضروری و مضر آب است که موجب سنگ کلیه می شود و به همین دلیل بیشتر مردم از خوردن آب لوله کشی پرهیز کرده و آب تصفیه شده مصرف می کنند. این تصور تا حدودی اشتباه است. آب لوله کشی در بیشتر مناطق کشور سخت است. آب سخت به آبی گفته می شود که حاوی مقدار زیادی املاح و فلزات است.

در آب لوله کشی معمولا املاحی چون کلسیم سولفات (گچ)، سدیم سولفات، اکسید آهن، منیزیم سولفات و سرب است که مقدار زیاد آنها می تواند بسیار خطرناک و مضر باشد. مثلا اگر اکسید آهن آب زیاد باشد، سبزیجات و لباس هایی که با آب تماس دارند قهوه ای رنگ شده و چای بد مزه و بدبو می شود. سرب هم فلز سنگین و خطرناکی است که موجب پوکی استخوان، عقب افتادگی ذهنی و حتی مرگ می شود.

اما گچه ی سماور یا کتری از جنس چیست؟ در سماور و کتری کربن دی اکسید زیادی تولید می شود (به علت سوختن گاز شهری). کربن دی اکسید حاصل با آب سماور یا کتری واکنش داده و تولید کربنیک اسید می کند. طبق واکنش زیر:

CO2 + H2O = H2CO3

کربن دی اکسید + آب = کربنیک اسید

کربنیک اسید تولید شده با کلسیم سولفات یا فلز کلسیم در آب واکنش داده و کلسیم کربنات (آهک مرده) که همان گچه است را تولید می کند. به واکنش زیر توجه کنید:

CaSO4 + H2CO3 = CaCO3 + H2SO4

کلسیم سولفات + کربنیک اسید = کلسیم کربنات + سولفوریک اسید

سولفوریک اسید حاصل در اثر حرارت به بخار آب و گوگرد تری اکسید که گاز خطرناکی است تبدیل می شود:

H2SO4 = H2O + SO3

سولفوریک اسید = بخار آب + گوگرد تری اکسید

برای از بین بردن گچه می توانید از اسیدها کمک بگیرید چون کلسیم کربنات به راحتی با اسید واکنش داده و آب و کربن دی اکسید تولید می کند. سرکه، آبلیمو، جوهرنمک و سرکه سیب می توانند گزینه های خوبی باشند.