گچه ی سماور، معضل خانواده ها

یکی از مشکلات خانم های خانه دار گچه ی سماور، کتری یا لوله های آب است. در میان عامه مردم جا افتاده است که گچه همان املاح غیر ضروری و مضر آب است که موجب سنگ کلیه می شود و به همین دلیل بیشتر مردم از خوردن آب لوله کشی پرهیز کرده و آب تصفیه شده مصرف می کنند. این تصور تا حدودی اشتباه است. آب لوله کشی در بیشتر مناطق کشور سخت است. آب سخت به آبی گفته می شود که حاوی مقدار زیادی املاح و فلزات است.

در آب لوله کشی معمولا املاحی چون کلسیم سولفات (گچ)، سدیم سولفات، اکسید آهن، منیزیم سولفات و سرب است که مقدار زیاد آنها می تواند بسیار خطرناک و مضر باشد. مثلا اگر اکسید آهن آب زیاد باشد، سبزیجات و لباس هایی که با آب تماس دارند قهوه ای رنگ شده و چای بد مزه و بدبو می شود. سرب هم فلز سنگین و خطرناکی است که موجب پوکی استخوان، عقب افتادگی ذهنی و حتی مرگ می شود.

اما گچه ی سماور یا کتری از جنس چیست؟ در سماور و کتری کربن دی اکسید زیادی تولید می شود (به علت سوختن گاز شهری). کربن دی اکسید حاصل با آب سماور یا کتری واکنش داده و تولید کربنیک اسید می کند. طبق واکنش زیر:

CO2 + H2O = H2CO3

کربن دی اکسید + آب = کربنیک اسید

کربنیک اسید تولید شده با کلسیم سولفات یا فلز کلسیم در آب واکنش داده و کلسیم کربنات (آهک مرده) که همان گچه است را تولید می کند. به واکنش زیر توجه کنید:

CaSO4 + H2CO3 = CaCO3 + H2SO4

کلسیم سولفات + کربنیک اسید = کلسیم کربنات + سولفوریک اسید

سولفوریک اسید حاصل در اثر حرارت به بخار آب و گوگرد تری اکسید که گاز خطرناکی است تبدیل می شود:

H2SO4 = H2O + SO3

سولفوریک اسید = بخار آب + گوگرد تری اکسید

برای از بین بردن گچه می توانید از اسیدها کمک بگیرید چون کلسیم کربنات به راحتی با اسید واکنش داده و آب و کربن دی اکسید تولید می کند. سرکه، آبلیمو، جوهرنمک و سرکه سیب می توانند گزینه های خوبی باشند.

معجزه ی پیامبر رحمت (ص)

حضرت محمد (ص) پیامبر مکرم اسلام در 14 قرن پیش فرموده اند:

غذاهای آب دار را [پیش از خوردن] فوت نکنید.

اما دلیل آن چیست؟ همه ی ما می دانیم که در هنگام فوت کردن (بازدم) از دهان ما گاز کربن دی اکسید (CO2) خارج می شود. در این حدیث شریف هم ملاک نهی این کار، آب دار بودن غذاست. اما اگر کربن دی اکسید به آب فوت شود چه می شود؟ به واکنش زیر توجه کنید:

CO2 + H2O = H2CO3

فرآورده ی حاصل کربنیک اسید است. اسیدی ضعیف با پی اچ حدود 6 که در نوشابه وجود دارد و هنگام آلودگی هوا با گاز کربن دی اکسید در دهان و گلو تولید شده (چون مرطوب هستند) و موجب سوزش آنها می شود. اما چرا خوردن این اسید مضر است؟ کربنیک اسید با آن که اسیدی ضعیف است اما بسیار سرطان زاست و موجب پوکی استخوان و سنگ کلیه می شود (با کلسیم استخوان واکنش داده و کلسیم کربنات که ماده ی اصلی سنگ کلیه است به وجود می آید).

آیا 1400 سال پیش و در بیابان های خشک عربستان، این گونه حقایق علمی کشف شده بود یا این دلیلی است بر حق بودن و رسالت حضرت محمد (ص)؟ به نظر من گزینه ی دوم عاقلانه تر است.