چرخه نیتروژن به زبان ساده

نیتروژن یا ازت، عنصر شماره 7 و در گروه 5 جدول تناوبی و نافلز گازی است. نیتروژن چهارمین عنصر فراوان بدن است که در آمینواسیدها و پروتئین ها نقش اساسی را ایفا می کند. چرخه نیتروژن نشان می دهد که چگونه مقدار نیتروژن هوا ثابت است و تغییری نمی کند و چگونه به بدن جانداران می رسد. گیاهان به رغم فراوانی این عنصر، قادر به جذب مستقیم آن نیستند. وقتی رعد و برق اتفاق می افتد، نیتروژن با اکسیژن در اثر انرژی و حرارت حاصله، ترکیب می شوند:

N2 + 2O2 = 2NO2

نیتروژن + اکسیژن = نیتروژن دی اکسید

اگر پس از رعد و برق باران بیاید، نیتروژن دی اکسید با آب باران واکنش می دهد:

H2O + 3NO2 = NO+ 2HNO3

آب + نیتروژن دی اکسید  =  نیتروژن اکسید + نیتریک اسید 

نیتریک اسید جذب خاک شده و باکتری های خاک از آن ترکیبات نیتراته می سازند. این ترکیبات جذب گیاهان شده و پروتئین های گیاهی ساخته می شوند. همچنین ممکن است که مقدار بسیار ناچیزی از نیتریک اسید به دلیل آلودگی هوا به ترکیبات نیتراته تبدیل شده و مستقیما جذب گیاهان شوند.

حیوانات گیاهخوار با خوردن گیاهان، نیتروژن را به بدن و گوشت خودشان منتقل می کنند و جانوران گوشتخوار هم نیتروژن را از گوشت آنها به دست می آورند. فضولات و مدفوع جانوران یا بقایای آنان یا گیاهان حاوی نیتروژن هستند.

بخش کوچکی از نیتروژن آنها مستقیما وارد هوا شده و بخش زیادی از آنها توسط باکتری های خاک دوباره تبدیل به ترکیبات نیتراته شده و جذب گیاهان می شوند. از گیاهانی که بیشترین نیاز و جذب نیتروژن دارند می توان به لوبیا، باقلا، نخود و عدس اشاره کرد که دارای پروتئین زیادی هم هستند. ممکن است نیتروژن مورد نیاز گیاهان پرورشی از راه کودهای نیتراته تامین شود.

آهن اسفناج، افسانه ای بزرگ

سال هاست که برگ اسفناج به عنوان ماده ی سرشار از آهن نزد مردم محسوب می شود، اما این غلطی بزرگ است! بررسی ها نشان داده که هر 100 گرم اسفناج حاوی 2.7 میلی گرم آهن است، این مقدار خیلی زیاد و قابل توجه نیست، حتی عدس و نخود از اسفناج آهن بیشتری دارند. اما اشتباه از کجا شروع شد؟

در قرن 19 میلادی بیولوژیست آلمانی «وان ولف» به بررسی ارزش غذایی خوراکی ها پرداخت و 2.7 میلی گرم آهن را برای اسفناج به اشتباه 27 میلی گرم یادداشت کرد. کارتون خیالی ملوان زبل هم به محکم شدن این افسانه کمک زیادی کرد. اسفناج فیبر و کلسیم زیادی دارد اما اگزالیک اسید مانع آن می شود که غذای خوبی باشد. اگزالیک اسید یک اسید آلی و از دسته ی کربوکسیلیک اسید هاست و بسیار از استیک اسید قوی تر است. این اسید سمی و مضر برای بدن بوده و خوردن آن بسیار خطرناک و مضر است.

اگزالیک اسید در اسفناج به مقدار قابل توجهی وجود دارد. هم چنین نیترات بالای اسفناج آن را خطرناک تر می کند. پس ما هیچ گاه اسفناج را به عنوان یک ماده ی خوراکی مناسب و سرشار از آهن محسوب نمی کنیم!

انواع نمک

نمک در شیمی ماده ای است که در اثر پیوند یک یا چند اتم فلز و یک یا چند اتم نافلز به وجود می آید. مثلا در نمک سدیم کلرید، فلز سدیم و نافلز کلر با یکدیگر واکنش داده اند. در اینجا چند نوع نمک را بررسی می کنیم: 

1- کلریدها: در اثر واکنش هیدروکلریک اسید (جوهرنمک) یا سدیم هیپوکلریت (وایتکس) با یک فلز یا یک باز یا یک نمک دیگر به وجود می آیند. مثلا آلومینیوم کلرید در اثر واکنش هیدروکلریک اسید با فلز آلومینیوم یا باز آلومینیوم تری هیدروکسید یا نمک آلومینیوم اکسید و یا در اثر واکنش سدیم هیپوکلریت با فلز آلومینیوم یا نمک آلومینیوم اکسید تشکیل می شود. 

2- سولفات ها: در پی واکنش سولفوریک اسید (جوهرگوگرد) با یک فلز یا یک باز یا یک نمک دیگر ایجاد می شوند. مثلا آهن سولفات در اثر واکنش سولفوریک اسید با فلز آهن یا باز آهن دی هیدروکسید یا نمک آهن اکسید بوجود می آید.  

بقیه در ادامه مطلب