آشنایی با گوگرد

گوگرد، عنصری باستانی و از دیرباز مورد استفاده ی انسان است و یونانیان باستان کاشفان آن هستند. گوگرد نافلزی زرد رنگ و بدون بو است که در گروه 6 جدول تناوبی (گروه اکسیژن) و در ردیف 3 قرار دارد. گوگرد با عدد اتمی 16 پس از فسفر و قبل از کلر می باشد. گوگرد مانند دیگر نافلزات غیر چکش خوار، نارسانای گرما و الکتریسیته و غیر قابل مفتول شدن است. گوگرد پس از اکسیژن، هیدروژن، کربن، نیتروژن، کلسیم و فسفر فراوان ترین عنصر موجود در بدن است.

این نافلز غیر سمی، در برخی آمینواسیدها مانند سیستئین و برخی ویتامین ها مانند B1 وجود دارد و 0.25 درصد جرم بدن را تشکیل می دهد. اگر به قله های خاموش و نیمه خاموش آتشفشانی مانند دماوند و تفتان صعود کنید، این عنصر کدر رنگ را مشاهده می کنید. شاید بپرسید اگر گوگرد بدون بوست، پس چرا در قله ی کوه ها بوی بدی از گوگرد بر می خیزد؟

جواب ساده است. بو از گوگرد نیست بلکه حاصل از گاز هیدروژن سولفور یا H2S است که در آنجا فراوان است. به آن گاز فاضلاب هم می گویند چون بوی تخم مرغ گندیده می دهد و بسیار سمی و آتش گیر است.

گوگرد کاربرد گسترده ای در صنعت پیدا کرده است. سولفوریک اسید یا H2SO4 که بسیار کاربرد وسیعی دارد، از سوزاندن گوگرد به دست می آید. همچنین به سر چوب کبریت ها علاوه بر فسفر، گوگرد هم می زنند تا سریعا آتش نگیرد.

گوگرد به صورت آلوتروپ های S2،S6 و S8 وجود دارد که در این میان S8 از همه فراوان تر است. آلوتروپ به مولکول هایی از اتم های یکسان ولی تعداد متفاوت گفته می شود. مثلا اکسیژن O2 و اُزُن O3 آلوتروپ یکدیگر هستند.

کمی با فسفر

فسفر عنصر نافلز و با عدد اتمی ۱۵ در گروه 5 جدول تناوبی یا گروه نیتروژن قرار دارد. فسفر چند اتمی است و در طبیعت به شکل فسفات (PO4) وجود دارد و به شکل خالص دیده نمی شود. فسفر سفید (P4) ماده ای به شدت سمی و آتش گیر است که در ساخت داروهای موش کش کاربرد دارد.

فسفر سفید در دمای ۲۵۰ الی ۴۲۰ درجه سانتی گراد به فسفر قرمز(P6) تبدیل می شود که نسبت به فسفر سفید بسیار واکنش پذیری و آتش گیری و سمیت کمتری دارد. فسفر قرمز در دمای ۲۶۰ درجه آتش می گیرد درحالی که این مقدار برای فسفر سفید ۳۰ درجه سانتی گراد است. 

فسفر سفید می تواند در فشار ۱۲۰۰۰ بار اتمسفر به فسفر سیاه (P7) تبدیل شود که از لحاظ ظاهری بسیار به گرافیت شبیه است‌. با حرارت دادن فسفر قرمز تا دمای ۵۳۰ درجه، فسفر بنفش (P7) به وجود می آید که به فسفر قرمز شبیه است.

حدود یک درصد بدن را فسفر تشکیل داده که برای استحکام استخوان ها و دندان ها، عملکرد صحیح مغز و ماهیچه ها نیاز است، فشار خون را بالا می برد و با کلسیم رابطه عکس دارد. گوشت قرمز، سبوس برنج، سویا، تخمه آفتاب گردان، گوشت ماهی، مرغ و بوقلمون، تخم مرغ و میگو منابع غنی فسفر هستند.