قند، شیرینی زندگی

همه ی ما مزه ی شیرین را دوست داریم. مزه ای گوارا و زودگذر که در نوک زبان حس شده و حس خوبی به انسان می دهد. امروزه مواد زیادی نظیر سدیم ساخارین، اسپارتام و قندها کشف شده اند که می توانند موجب احساس شیرینی در زبان شوند. قندها یا کربوهیدرات ها به سه دسته تقسیم می شوند: مونوساکاریدها، دی ساکاریدها و پلی ساکاریدها. با ما همراه شوید تا به دنیای پیچیده قندها سفر کنیم.

برای مشاهده بقیه ی مطلب به ادامه ی مطلب مراجعه کنید.

 

مونوساکاریدها:

مونوساکاریدها ساده ترین شکل قند هستند که از یک مولکول تشکیل شده و به دو دسته ی پنج کربنه و شش کربنه تقسیم می شوند. شش کربنه ها دارای شش اتم کربن هستند و شامل گلوکز (C6H12O6)، فروکتوز (C6H12O6) و گالاکتوز (C6H12O6) می شوند. پنج کربنه ها هم پنج اتم کربن دارند و شامل ریبوز (C5H10O5) و دئوکسی ریبوز (C5H10O4) می شوند. گلوکز معروف ترین قند است که بیشتر از بقیه قندها مزه ی شیرین می دهد و غذای اصلی مغز و منبع اصلی تامین انرژی بدن است. گلوکز در عسل، نان، شیر، شکر و قند معمولی  و شکلات وجود دارد.

فروکتوز همان قند میوه است که در میوه جات، عسل و شکر موجود و از قندهای موجود در خون است. گالاکتوز هم دیگر مونوساکارید شش کربنه است که در شیر یافت می شود. ریبوز و دئوکسی ریبوز از اجزای اصلی دی ان ای (DNA) و آر ان ای (RNA) سلول ها هستند و نردبان پیچشی آن ها را می سازند.

دی ساکاریدها:

دی ساکاریدها از دو مولکول مونوساکارید ساخته شده اند. دی ساکاریدها شامل مالتوز (گلوکز + گلوکز)، ساکارز (گلوکز + فروکتوز) و لاکتوز (گلوکز + گالاکتوز) می شوند. مالتوز قند نان است که به وسیله ی آنزیم مالتاز در دهان تجزیه شده و به دو مولکول گلوکز تبدیل می شود و دلیل احساس مزه ی شیرین نان در دهان همین است. ساکارز قند و شکر معمولی است که از چغندر قند و نیشکر به دست می آید و توسط آنزیم ساکاراز در معده تجزیه می شود. لاکتوز یا قند شیر هم دیگر عضو دی ساکاریدها است که توسط آنزیم لاکتاز هضم می شود. لاکتاز در کودکی و نوزادی در بدن ساخته می شود و ساخت آن در بزرگسالی متوقف می شود. بعضی افراد هم از ابتدا آنزیم لاکتاز ندارند و با خوردن شیر دچار مشکلات گوارشی می شوند.

پلی ساکاریدها:

پلی ساکاریدها از بیش از دو مولکول مونوساکارید ساخته شده اند. تریوز (گلوکز + گلوکز + گلوکز)، نشاسته (هزاران گلوکز)، گلیکوژن (هزاران گلوکز) و سلولز (هزاران گلوکز) از پلی ساکاریدها هستند. تریوز در نان، نشاسته در نان، سیب زمینی، ماکارونی و برنج، گلیکوژن در گوشت ماهیچه و سلولز در میوه جات و سبزیجات و حبوبات به وفور یافت می شوند. تریوز هم مانند مالتوز از قندهای نان بوده و توسط آنزیم مالتاز تجزیه می شود. نشاسته از هزاران مولکول گلوکز به صورت شاخه شاخه ساخته شده و در معده تجزیه می شود. گلیکوژن هم تقریبا هم شکل نشاسته است. گلوکز اضافی خون توسط آنزیم انسولین در کبد و ماهیچه ها به صورت گلیکوژن ذخیره شده و بنابر این قند خون کاهش می یابد.

وقتی قند خون هم کاهش می یابد، گلیکوژن کبد و ماهیچه ها توسط آنزیم گلوکاگون به گلوکز تجزیه شده و قند خون افزایش می یابد. سلولز همان فیبر است که در بدن تجزیه نشده و قابل جذب برای بدن نیست. سلولز از هزاران گلوکز به صورت زنجیر صاف ساخته شده و به حرکت مدفوع در لوله گوارشی کمک می کند. سلولز در کاغذ و دیواره ی سلول های گیاهی هم وجود دارد و از یبوست جلوگیری می کند.