پادزهر سیانور را بشناسید!

پُتاسیُم سیانید یا سیانور که به عنوان قوی ترین سم دنیا شناخته می شود، مقدار بسیار کم آن موجب مرگ می شود. ابتدا فرد مسموم بی هوش شده و 15 الی 20 دقیقه بعد از دنیا می رود. امروزه پادزهر این سم قوی کشف شده است، پادزهری که خودش نوعی سم محسوب می شود! نام این ماده سُدیُم نیتریت (NaNO2) است. سدیم نیتریت در کودهای شیمیایی به مقدار زیادی وجود دارد که موجب آلودگی خاک و آب می شود. خوردن سدیم نیتریت می تواند مرگ را به دنبال داشته باشد، اما جالب است بدانید در صورت مسمومیت با سیانور نه تنها خطری ندارد بلکه خاصیت سمی آن را نیز خنثی می کند.

سدیم نیتریت نوعی نمک به رنگ سفید و بلورهای ریز است که به عنوان اکسید کننده قوی نیز شناخته شده و برای محیط زیست خطرناک است. مکانیسم اثر آن بر سم سیانور هنوز مشخص نیست اما آنچه که واضح است، این است که سدیم نیتریت پادزهر سیانور به شمار می رود.

مقدار عناصر مختلف در بدن

در بدن عناصر مختلفی اعم از فلز، شبه فلز و نافلز در بدن وجود دارند که هر کدام کار خاصی را بر عهده می گیرند و گاهی زیاد یا کم بودنشان خطرناک است. در این پست سعی داریم بیشتر آنها را معرفی و وظایفشان و منابع دریافتشان را افشا کنیم.

برای مشاهده بقیه ی مطلب به ادامه ی مطلب مراجعه کنید. 

گچه ی سماور، معضل خانواده ها

یکی از مشکلات خانم های خانه دار گچه ی سماور، کتری یا لوله های آب است. در میان عامه مردم جا افتاده است که گچه همان املاح غیر ضروری و مضر آب است که موجب سنگ کلیه می شود و به همین دلیل بیشتر مردم از خوردن آب لوله کشی پرهیز کرده و آب تصفیه شده مصرف می کنند. این تصور تا حدودی اشتباه است. آب لوله کشی در بیشتر مناطق کشور سخت است. آب سخت به آبی گفته می شود که حاوی مقدار زیادی املاح و فلزات است.

در آب لوله کشی معمولا املاحی چون کلسیم سولفات (گچ)، سدیم سولفات، اکسید آهن، منیزیم سولفات و سرب است که مقدار زیاد آنها می تواند بسیار خطرناک و مضر باشد. مثلا اگر اکسید آهن آب زیاد باشد، سبزیجات و لباس هایی که با آب تماس دارند قهوه ای رنگ شده و چای بد مزه و بدبو می شود. سرب هم فلز سنگین و خطرناکی است که موجب پوکی استخوان، عقب افتادگی ذهنی و حتی مرگ می شود.

اما گچه ی سماور یا کتری از جنس چیست؟ در سماور و کتری کربن دی اکسید زیادی تولید می شود (به علت سوختن گاز شهری). کربن دی اکسید حاصل با آب سماور یا کتری واکنش داده و تولید کربنیک اسید می کند. طبق واکنش زیر:

CO2 + H2O = H2CO3

کربن دی اکسید + آب = کربنیک اسید

کربنیک اسید تولید شده با کلسیم سولفات یا فلز کلسیم در آب واکنش داده و کلسیم کربنات (آهک مرده) که همان گچه است را تولید می کند. به واکنش زیر توجه کنید:

CaSO4 + H2CO3 = CaCO3 + H2SO4

کلسیم سولفات + کربنیک اسید = کلسیم کربنات + سولفوریک اسید

سولفوریک اسید حاصل در اثر حرارت به بخار آب و گوگرد تری اکسید که گاز خطرناکی است تبدیل می شود:

H2SO4 = H2O + SO3

سولفوریک اسید = بخار آب + گوگرد تری اکسید

برای از بین بردن گچه می توانید از اسیدها کمک بگیرید چون کلسیم کربنات به راحتی با اسید واکنش داده و آب و کربن دی اکسید تولید می کند. سرکه، آبلیمو، جوهرنمک و سرکه سیب می توانند گزینه های خوبی باشند.

کیسه هوای خودرو چگونه کار می کند؟

در کیسه هوای خودرو که برای مواقع تصادف کار گذاشته می شود، ماده ای به نام سدیم آزید (NaN3) وجود دارد که سریعا واکنش می دهد. هنگامی که خودروی شخص با ماشین دیگری تصادف می کند، سدیم آزید موجود در کیسه هوا که بسیار سمی هم است به سرعت به فلز سدیم و گاز نیتروژن تبدیل می شود. به رابطه ی زیر توجه کنید:

2NaN3 = 2Na + 3N2

سدیم آزید = سدیم + نیتروژن

گاز نیتروژن موجب منبسط شدن کیسه هوا شده و به سرعت از خوردن سر راننده یا سرنشین به جلوی خودرو جلوگیری می کند. بعد از حدود یک دقیقه سدیم و نیتروژن در مجاورت هم واکنش داده و عکس واکنش قبلی رخ می دهد و دوباره سدیم آزید به وجود می آید. این کار موجب منقبض شدن کیسه هوا می گردد در غیر این صورت شخص خفه می شود.

آزمایش کوه آتشفشان، تکراری ولی جالب

سالهاست که در مدارس از ابتدایی گرفته تا دبیرستان های کشور آزمایش کوه آتشفشان انجام می شود. در این آزمایش معلم با استفاده از یک فندک یا کبریت ماده ی نارنجی رنگ دی کرومات آمونیوم را داغ کرده تا تجزیه شود (در این واکنش سوختن و ترکیب شدن با اکسیژن اتفاق نمی افتد). نکته ای که معلمان و دانش آموزان توجه زیادی به آن نمی کنند، این است که ماده ی دی کرومات آمونیوم خورنده، سمی، واکنش دهنده و اکسید کننده است که می تواند بسیار خطرناک باشد.

رابطه ی زیر فرایند آزمایش کوه آتشفشان را نشان می دهد:

N2H8Cr2O7 = Cr2O3 + N2 + 4H2O

دی کرومات آمونیوم = اکسید کروم + نیتروژن + بخارآب