مشاهده اتم ها در میکروسکوپ!

همه ما با میکروسکوپ های نوری آشنا هستیم. با نور خورشید یا لامپ کار می کنند و قابلیت این را دارند که تصاویر را تا 1200 برابر بزرگ کنند. با این میکروسکوپ ها می توان سلول ها، موجودات پرسلولی ساده، موجودات تک سلولی، هاگ ها،آغازیان ساده و هسته ی سلول ها را مشاهده کرد. ولی باید بدانیم که سلول ها اجزای کوچک تری به نام اندامک (مثلا میتوکندری) دارند که هر کدام از هزاران پلی مر پروتئین ساخته شده اند. هر پروتئین از حداقل ده هزار مولکول آمینو اسید تشکیل شده است. پس مولکول آن قدر کوچک و ریز است که نمی توان تصور کرد و اتم ها از مولکول ها هم کوچک ترند!

در سال 2001 محققان آمریکایی توانستند با استفاده از میکروسکوپ الکترونی که با پرتاب الکترون ها به سمت نمونه کار می کند، مولکول های درشت مانند پروتئین، پلاستیک، پلی اتیلن، پلی پیتید و ... را ببینند. چند ماه بعد با استفاده از همان میکروسکوپ ها مولکول های ریز مانند کربن دی اکسید، آب، اکسیژن، متان و ... هم دیده شدند.

اکنون محققان آزمایشگاه اوک ریج آمریکا توانستند با بهره گیری میکروسکوپ تونلی روبشی (STEM) برای اولین بار اتم های سنگین و سبک را نیز مشاهده کنند، مانند اتم کربن، اکسیژن، بور، کلر و ... . قیمت این میکروسکوپ ها پنج میلیون دلار (معادل شانزده میلیارد تومان) برآورد شده است.

تجربه ی نیاکان ما درباره ی شیمی

نیاکان و اجداد ما از شیمی چیزی نمی دانستند، ولی با تجربه و زیرکی به برخی مسائل مهم و پیچیده شیمی پی برده اند. حتما دیده اید که مادربزرگ شما ظروف را برخی مواقع با خاکستر می شورد. خاکستر چوب حاوی برخی فلزات قلیایی نظیر سدیم، پتاسیم، منیزیم، بریلیوم و کلسیم است. وقتی خاکستر را برای شست و شو با آب مخلوط می کنند، فلزات قلیایی آن با آب واکنش داده و ترکیبات قلیایی می سازند. مانند سدیم هیدروکسید، پتاسیم هیدروکسید، کلسیم هیدروکسید و ... . این ترکیبات با چربی ظروف واکنش داده و  الکل تولید می کنند (بازها با چربی واکنش داده و حالت صابونی ایجاد می کنند). به واکنش زیر توجه کنید:

2NaOH + C3H8O3 = Na2CO3 + H2O  + C2H7O

سدیم هیدروکسید (باز) + گلیسرین (چربی) = سدیم کربنات (نمک) + آب + دی متیل آمین (الکل)

که ضمن پاک شدن چربی، ظرف توسط الکل ضد عفونی شده و از لحاظ بهداشتی استریل می شود.

از کارهای جالب دیگر اجدادمان، می توان به پختن غذا در دیگ های مسی و آلومینیومی اشاره کرد که موجب رسیدن یون مس و آلومینیوم کافی به بدن می شود (البته مصرف زیاد مس باعث سرطان خون و مصرف زیاد آلومینیوم موجب آلزایمر می شود). هم چنین آنها از ظروف رویین هم استفاده می کردند، چون رسانایی گرما در روی بسیار زیاد بوده و با آتش کمتر از دیگر فلزات واکنش می دهد.

مواد خطرناک و شوینده را از دسترس کودکان دور نگه دارید

سوختگی با مواد شوینده دیگر یک امر عادی برای کودکان شده است. در شهرستان تهران سالانه 85 کودک بر اثر خوردن وایتکس و 2 کودک با خوردن مایع لوله بازکن دچار سوختگی می شوند. وایتکس خورندگی کمی دارد و خوردن آن فقط باعث سوختن دور لب ها و دهان به صورت خفیف می شود ولی مایع لوله بازکن بسیار خطرناک و خورنده است به طوری که خوردن آن موجب سوختگی های شدید در دهان و حلق و حتی مرگ می شود. بیشتر قربانیان کودک هستند و مواد شوینده را با آب اشتباه می گیرند.

هم چنین مایع جرمگیر یا جوهرنمک هم از مواد بسیار خطرناک است که خوردن آن می تواند باعث سوختگی های شدید در دهان و حلق و سوراخ شدن معده شود. پس اگر مایع شوینده ای را در خانه نگهداری می کنید حتما آن را از دسترس کودکان دور نگه دارید. هم چنین هنگام خوردن آب آن را خوب بو و مقداری مزه مزه کنید تا مطمئن شوید که آب است.

در صورت خوردن این مواد، بهترین کار خوردن شیر و آب است که شیر از آب بهتر می باشد. هم چنین باید دهان و حلق با آب قرقره و تمیز شوند، در صورت انجام این کارها سوختگی بسیار کم شده یا اصلا سوختگی اتفاق نمی افتد.

اسیدهای میوه ای!

بیشتر میوه هایی که می شناسیم اسیدی هستند، از سیب و لیموشیرین گرفته تا پرتقال و انبه و آناناس و آلو و ... . هر میوه ای معمولا اسید مخصوص به خودش را دارد که گاهی مفید و گاهی مضرند. در میوه ی سیب، مالیک اسید (C4H6O5) یا جوهر سیب باعث اسیدی شدن آن شده است. از خواص فوق العاده ی مالیک اسید می توان به جوانی پوست و تصفیه ی خون اشاره کرد. انگور با داشتن استیک اسید (CH3COOH) یا جوهر انگور به خواص خوبی هم چون آسانی هضم غذا، پایین آمدن غلظت خون و بالا رفتن متابولیسم بدن دست یافته است. البته خوردن زیاد استیک اسید موجب بیماری هایی هم چون تالاسمی و بیماری های گوارشی به خصوص کیسه صفرا می شود.

در لیموترش، لیموشیرین، پرتقال و انبه سیتریک اسید (C6H8O7) یا جوهر لیمو خود نمایی می کند که باکتری ها و آلودگی های گوارشی را از بین می برد ولی استفاده ی زیاد از آن باعث سوزش معده می شود.

اسید بعدی اسکوربیک اسید یا ویتامین ث (C6H8O6) است که در بیشتر میوه ها از جمله پرتقال، لیموترش، توت فرنگی، کیوی، آناناس و ... دیده می شود. مصرف کم آن ضروری است اما استفاده ی زیاد از آن می تواند باعث بیماری های خطرناک و حتی مرگ شود.

معجزه ی پیامبر رحمت (ص)

حضرت محمد (ص) پیامبر مکرم اسلام در 14 قرن پیش فرموده اند:

غذاهای آب دار را [پیش از خوردن] فوت نکنید.

اما دلیل آن چیست؟ همه ی ما می دانیم که در هنگام فوت کردن (بازدم) از دهان ما گاز کربن دی اکسید (CO2) خارج می شود. در این حدیث شریف هم ملاک نهی این کار، آب دار بودن غذاست. اما اگر کربن دی اکسید به آب فوت شود چه می شود؟ به واکنش زیر توجه کنید:

CO2 + H2O = H2CO3

فرآورده ی حاصل کربنیک اسید است. اسیدی ضعیف با پی اچ حدود 6 که در نوشابه وجود دارد و هنگام آلودگی هوا با گاز کربن دی اکسید در دهان و گلو تولید شده (چون مرطوب هستند) و موجب سوزش آنها می شود. اما چرا خوردن این اسید مضر است؟ کربنیک اسید با آن که اسیدی ضعیف است اما بسیار سرطان زاست و موجب پوکی استخوان و سنگ کلیه می شود (با کلسیم استخوان واکنش داده و کلسیم کربنات که ماده ی اصلی سنگ کلیه است به وجود می آید).

آیا 1400 سال پیش و در بیابان های خشک عربستان، این گونه حقایق علمی کشف شده بود یا این دلیلی است بر حق بودن و رسالت حضرت محمد (ص)؟ به نظر من گزینه ی دوم عاقلانه تر است.